Beste lezer, ik heb twee serieuze vragen, die ik graag serieus beantwoord wil hebben:
1) Zijn warmtenetten werkelijk economisch de beste keuze, (ook) bij oplopende gas- / warmtetarieven?
2) Hoe duurzaam wordt (nu en in de toekomst) de warmte opgewekt?
Ik heb namelijk mijn twijfels. En die wil ik graag toelichten. Ik zou het zeer waarderen, als u in uw antwoord in gaat op mijn onderstaande twijfels.
Hogere tarieven t.b.v. rentabiliteit warmtenetten
In veel artikelen / publicaties wordt aangegeven dat ‘warmte’ duurder moet worden, omdat anders de investering in warmtenetten onrendabel is. Nu heb ik op de middelbare school eindexamen economie gedaan, maar sindsdien heb ik dat vak niet zo goed bijgehouden… Wat was ook alweer de naam voor het verschijnsel dat de vraag afneemt, als de prijs stijgt? En geldt dat verschijnsel ook misschien voor warmte?
Besparen zonder kou kleumen
Nu verwacht ik niet dat we bij oplopende gasprijs / warmteprijs de verwarming op 18°C zetten, in plaats van 21. Maar wat ik wel verwacht is dat we (eindelijk) eens kritisch gaan kijken of de verwarming uit staat, voordat we de koeling aan zetten; dat we de verwarming uit-uit zetten als er niemand aanwezig is. Dat zijn besparingen zonder investeringen, waarbij we voor de BV Nederlander de vraag naar warmte al bijzonder ver kunnen laten dalen, zonder in comfort erop achteruit te gaan.
Mensen die mijn berichten volgen op LinkedIn weten hoe vaak ik mij keer op keer blijf verbazen over het gedrag van cv-regelingen. En die cv-regelingen: die doen slechts wat wij hebben ingesteld.
Hoge tarieven stimuleren investeringen in besparingen
En ten tweede worden investeringen in isolatie en warmteterugwinnings-systemen aanzienlijk rendabeler, omdat bij hogere gas-/warmte-tarieven de financiële besparing per jaar automatisch hoger wordt.
De investering levert een kortere terugverdientijd.
De investering levert een hoger rendement op.
De investering levert een hogere netto contante waarde op. Gebruikt u gerust de rekenmethodiek die u wenst.
Hogere tarieven, lagere afzet: hoge of lage omzet?
Daar volgt dus mijn eerste twijfel uit: leidt een tariefsverhoging wel tot hogere financiële inkomsten voor het warmtebedrijf? De verkoopprijs kan dan wel hoger ligger, maar in welke mate wordt dat teniet gedaan door lagere afzet?
Of, vanuit het perspectief van het warmtebedrijf: er moet dan een groter (dus duurder) warmtenet worden aangelegd, om de beschikbare warmte af te zetten.
Vanuit de afnemers
Investering met lastenverlaging tot gevolg
Als gebouweigenaar wil ik een keuze kunnen maken: ik doe een flinke investering in mijn eigen pand en dankzij die investering gaat mijn energieverbruik dusdanig omlaag, dat ik geen gas (of stadsverwarming) meer nodig heb: all-electric. Mijn maandlasten dalen en mijn investering verdien ik op termijn weer terug.
Investering zonder lastenverlaging
Het alternatief is dat niet ík die investering doe, maar dat ik die investering laat doen door het energiebedrijf. Nouja… van mij vragen ze waarschijnlijk een eenmalige bijdrage aan mijn aansluiting. Daarna betaal ik maandelijks mijn aansluiting en de afgenomen warmte. In mijn pand bevindt zich een warmteafleverstation dat continu ‘legionella veilig’ is: boven 60°C en dus koop ik continu warmte in.
Vanuit de (restwarmte-)bron bekeken
Geothermie (en WKO’s) wil ik even buiten beschouwing laten. Dat lijkt mij een prima bron om kleinschalige warmtenetten mee te voeden. Het lijkt mij dan weer niet nodig om pijperij te financieren, om geothermie te transporteren van Rotterdam naar Den Haag of Leiden: laten we de beschikbare warmte lokaal gebruiken.
Mijn volgende twijfel is de herkomst van de (overige) warmte: hoe duurzaam is die nu eigenlijk? In mijn beleving ontstaat het overgrote deel van de industriële restwarmte bij verbranding. Verbranding van fossiele energie om elektriciteit of warmte t.b.v. productieprocessen op te wekken. Het affakkelen in de petrochemie. Verbranding van chemische producten (om te voorkomen dat wij vluchtig organische stoffen zullen inademen). Verbranding van afval. Maar afvalverbranding moeten we gaan afbouwen, totdat we in 2050 geen afval meer hebben.
Aan u ook mijn vraag: welke andere processen leiden er tot restwarmte?
Fossiele energie als bron van restwarmte
Ten eerste: tot wanneer blijven wij deze ‘productieprocessen’ op deze wijze bedrijven?
Ten tweede: wordt er voor al deze processen niet toevallig fossiele energie verbrandt, om het systeem op voldoende temperatuur te houden, zodat het verbrandingsproces door blijft gaan?
Wanneer eenmaal warmtenetten zijn aangelegd, zal er warmteproductie nodig zijn, tot het moment dat we investeringen gaan doen waar ik vandaag voor pleit: verbetering van onze eigen gebouwen, zodat we die warmte niet meer nodig hebben.
Hoeveel decennia blijven er voldoende warmtebronnen beschikbaar? En wanneer komen de warmtenetten zonder warmte te zitten? Dus wanneer moeten we alsnog de individuele gebouwen verbeteren, om te voorkomen dat we in de kou komen te zitten?
Warmtetransport naar start van het productieproces
Voor verbrandingsprocessen is lucht nodig. Die lucht wordt bij de verbranding opgewarmd en die warme lucht gaat na verbranding (inmiddels heel O2-arm en CO2-rijk) met hoge temperatuur onze atmosfeer in. Als er alleen warmte nodig is om het verbrandingsproces aan de gang te houden, zouden we dan niet heel eenvoudig de verbrandingslucht kunnen voorverwarmen met de rookgassen? Als we de verbrandingslucht voorverwarmen van 10, naar 150 graden. Hoeveel fossiele energie hebben we dan minder nodig? Wat is de investering in een flinke warmtewisselaar, een wat zwaardere ventilator en wat extra kanalen (nodig rookgassen en verbrandingslucht met elkaar te laten kruisen) ?
Of warmtetransport naar kilometers verderop
En als we dat niet doen: wat is dan de investering in een flinke warmtewisselaar, enorme waterpompen en kilometers lang warmtenet?
Mijn macro-economische kennis is ook begrenst tot de eenvoudige redenering dat we binnen de verschillende alternatieven de totale milieubesparing en de totale investering, verminderd met financiële besparingen moeten bepalen. Zijn de besparingen voldoende? En wat zijn dan per alternatief de kosten per bespaarde ton CO2-uitstoot? Dat lijkt mij de aanpak om voor de BV Nederland de juiste keuze te maken. En hoe we kosten, maar ook baten (!) gaan verdelen, dat komt wat mij betreft daarna.
Afstemming van aantal leveranciers en aantal afnemers
De wijze waarop oorspronkelijk warmtenetten werden ontworpen moet ook anders: er wordt geïnvesteerd in een installatie die het hele jaar warmte kan leveren. De verkoop is ’s winters echter aanzienlijk groter dan in de zomer. Daardoor zijn er twee mogelijkheden: de warmteproducenten kunnen ’s zomers hun warmte niet verkopen, of we sluiten zoveel gebouwen aan, dat de verkoop van warmte het hele jaar door kan gaan, wat ten gunste is van de rentabiliteit van het systeem. Het gevolg van die tweede mogelijkheid is dat er ’s winters een te kort aan warmte bestaat, maar ach (zo was altijd de strategie): dan zetten we op een paar plaatsen toch gewoon een extra ketelhuis neer. Hoe wordt in de toekomst het continue aanbod van warmte afgestemd op de seizoensafhankelijke vraag?
Mijn voorlopig conclusie
In mijn beleving zijn lokale investeringen veel lager (hoewel deskundigen op het gebied van warmtenetten anders lijken te concluderen; ik ben dus ook op zoek naar onderbouwingen van hun of mijn stellingname).
Die lokale investeringen betreffen de eerste Stap van de Trias Energetica, met de filosofie: de energie die je niet verbruikt, hoef je ook niet op te wekken. Of voor ondernemers stap 1 & 2 samen: de energie die je niet inkoopt, staat ook niet op de inkomende facturen.
Mijn meest prangende vragen aan de voorstanders van warmtenetten zijn:
1) Welke GJ-prijzen, welke maandelijkse vaste kosten en welke eenmalige bijdrage denken de warmtebedrijven te moeten vragen aan woningeigenaren?
2) Welke warmtebronnen voeden in 2040 – 2050 deze warmtenetten?
U kunt reageren via: https://www.linkedin.com/pulse/warmtenetten-duurkoop-duurzaam-dennis-van-leeuwen
Bij voorbaat dank!